شورای ملی آذربایجان در قبال موافقت با واگذاری ایروان به ارمنستان در می ۱۹۱۸ به استقلال دست یافت .
مغانه آنلاین/یاور ندرتی گیگلو-شنبه۱۰-۳-۱۳۹۹
روز ۲۸ می روز استقلال ملی در جمهوری آذربایجان میباشد و به همین مناسبت مردم آذربایجان سالانه این روز را جشن میگیرند و بعنوان یک روز بزرگ در تقویم ملی ثبت شده است .آذربایجان برای اولین بار در ۲۸ می ۱۹۱۸ به استقلال دست یافت و بعنوان جمهوری خلق آذربایجان به مرکزیت باکو و ریاست محمدامین رسولزاده (بنیانگذار حزب مساوات بعنوان اولین حزب آذربایجان که در سال ۱۹۱۱ در ترکیه تاسیس نمود) اعلام موجودیت کرد اما عمر این استقلال ۲۳ ماه بیشتر طول نکشید و این دولت به همراه دولتهای تازه تاسیس گرجستان و ارمنستان بعد از لشگرکشی ارتش شوروی به قفقاز سقوط کرد و بسیاری از سران این دولتها دستگیر و زندانی و تبعید و یا اعدام شدند . اما جای طرح این سوال وجود دارد که مردم آذربایجان به ازای چه قیمتی این استقلال کوتاه مدت را به دست آوردند؟ و چه هزینه ای در قبال آن پرداخت شد؟
جالب است بدانید که شورای ملی ۲۶ نفره آذربایجان در کنفرانسی که در تفلیس برگزار شد بعد از مذاکراتی فشرده جهت رسیدن به استقلال به شروطی تن دادند که واگذاری ایروان به ارمنستان و محال زنگه زور یکی از آن شروط بود بسیاری از پژوهشگران تاریخ از آن بعنوان خیانت بزرگ در حق آذربایجان یاد میکنند که مقدمه ای بود بر ادعای اراضی ارمنی ها بر قره باغ ودر مقابل عده ای پژوهشگر تاریخ از جمله جمیل حسنلی عکس این را تحلیل میکنند . ریاست هیات آذربایجانی در کنفرانس تفلیس برعهده فتحعلی خان خوئیسکی(نخست وزیر آذربایجان)بود در این زمان محمدامین رسولزاده(رئیس شورای ملی)در کنفرانسی در باطومی بود و خوئیسکی با طرف ارمنی مذاکره میکرد بسیاری از طرفداران رسولزاده در آذربایجان با امنان نظر به اینکه وی در زمان برگزاری کنفرانس تفلیس در باطومی بود وی را از موضوع واگذاری ایروان به ارمنستان تبرئه میکنند و مسئولیت را متوجه خوئیسکی میکنند در حالی که طبق اسناد موجود وی مرتب با رسولزاده نامه نگاری میکرده و وی را در جریان جزئیات مذاکرات قرار میداده است رسولزاده در ۲۷ می ۱۹۱۸ به ریاست شورای ملی آذربایجان انتخاب شد و در ۲۸ می استقلال ملی اعلام شد و در ۲۹ می ایروان بعد از مذاکراتی فشرده به ارمنستان واگذار شد . در کنفرانس تفلیس به تاریخ ۲۹ می که شورای ملی آذربایجان و ارمنستان در آن حضور داشتند در این مذاکرات طرف ارمنی اعلام کرد ما هم استقلال ارمنستان را میخواهیم اعلام کنیم لکن این کشور پایتخت ندارد. هر چند شهر الکساندراپول یا گومرو ترکیه بعنوان پایتخت دولت جدید ارمنستان در نظر گرفته شده بود اما این منطقه در اختیار روسها بود که بعد از امضای توافق بین لنین و دولت آلمان مناطق گومرو ، قارص و اردهان به عثمانی برگردانده شد فلذا ارمنی ها ایروان را بعنوان پایتخت در نظر گرفتند هر چند قرار بود کنفدراسیون قفقاز متشکل از سه دولت فدرال تشکیل شود اما بعدا سه دولت مستقل تشکیل شد .
فتحعلی خان خوئیسکی طی نامه ای به رسولزاده اعلام کرد که قرار شد ارمنی ها در قبال دریافت ایروان از ادعای خود بر قره باغ صرف نظر کنند اگر ارمنی ها از ادعای ارضی خود به قره باغ صرف نظر نکنند ما ایروان را به آنها واگذار نخواهیم کرد .
و در نهایت شورای ملی آذربایجان یک معاهده سه بندی را تصویب کرد و اعلام شد که دولت های اذربایجان و ارمنستان در تعیین مرزهای سیاسی خود به توافق رسیده اند و ارمنی ها شروط طرف آذری را مبنی بر عدم ادعای ارضی بر قره باغ پذیرفتند و فتحعلی خان خوئیسکی طی سخنانی در کنفرانس سخن از ضروریت واگذاری ایروان به ارمنستان بعنوان پایتخت سخن گفت عده ای از اعضای شورای ملی به این توافق اعتراض کردند و توافق به رای گذاشته شد و ۱۶ نفر رای موافق ،۱ نفر رای مخالف و ۳ نفر رای ممتنع و بقیه در رای گیری به نشانه اعتراض شرکت نکردند .
بعد از امضای توافق تفلیس ، مجمع ارمنی های قره باغ طی صدور بیانیه ای اعلام کردند که حاکمیت آذربایجان بر قره باغ را به رسمیت میشناسند و هیچ ادعای ارضی ندارند
هیات نمایندگی سه دولت ، قبل از استقلال در کنفرانس صلح پاریس شرکت کردند و با توماس ویلسون(رئیس جمهور آمریکا) دیدار کردند در این دیدار ویلسون گفت بروید و در قفقاز سه دولت مستقل تشکیل دهید و ما بعد از آن در مورد به رسمیت شناختن دولتهای قفقاز فکر خواهیم کرد . در آن زمان مساحت کلی ارمنستان ۹ هزار کیلومترمربع و کل جمعیت آن ۳۰۰ هزار نفر بود .