امروز: دوشنبه, ۲۱ آبان , ۱۴۰۳
زمان انتشار : ژوئن 27th, 2017 9:26 | کد خبر : 22011 | چاپ این مطلب چاپ این مطلب

سوزاندن بقایای گیاهی و تأثیر آن بر ناپایداری تولید، کاهش حاصلخیزی خاک و آلودگی محیط زیست

سوزاندن بقایای گیاهی بجا مانده از محصولات قبل در مزرعه کاملاً برخلاف اهداف دستیابی به کشاورزی پایدار است، چرا که بافت خاک در اینجا رو به نابودی می­رود.

مغانه آنلاین- دشت مغان به لحاظ داشتن خاک­های غنی و حاصلخیز، آب‌وهوای معتدل، شرایط اکولوژیکی مساعد برای رشد اکثر گیاهان زراعی از مناطق عمده تولید محصولات کشاورزی است اما مسائلی همچون مصرف بیش از اندازه سموم و مواد شیمیایی در سالیان متمادی و عدم رعایت و تنظیم و تناسب غذای گیاهان، عدم رعایت تناوب زراعی و به ­ویژه سوزاندن کاه و کلش به­منظور آماده‌سازی بستر بذر در کشت­ های تابستانه در این منطقه علاوه بر این­که موجب تخریب و آلودگی محیط‌زیست و کاهش و نابودی موجودات مفید و میکروارگانیسم­ های خاک می­ گردد باعث ایجاد اختلال در چرخه اکوسیستم طبیعی نیز می ­شود. کشت تابستانه یا کشت دوم در دشت مغان معمولاً در مورد گیاهانی همچون ذرت و سویا انجام می­ گیرد. نواحی عمده­ ای از دشت مغان همه ساله به کشت سویا اختصاص می ­یابد و کشاورزان برای آماده‌سازی زمین­ های خود برای کشت دوم اقدام به آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی به جا مانده از کشت اول می ­نمایند. کره زمین در دهه­ های اخیر با مشکلات جدی زیست‌محیطی دست به گریبان می‌باشد، لذا سوزاندن بقایای محصولات کشاورزی در سطح گسترده در کشور در زراعت محصولات تابستانه می­ تواند باعث بروز مشکلات عمده زیست محیطی و اقتصادی گردد از جمله این مشکلات می­ توان به موارد ذیل اشاره نمود:

۱- سخت ­تر شدن خاک در اثر گرما و ایجاد سله که مانع از جوانه­ زنی بذور و استقرار مطلوب بوته ­ها در خاک و گسترش ریشه می­گردد.

۲- از بین رفتن میکروارگانیسم­ ها از بین رفتن موجودات زنده و مفید خاک با گرمای حاصل از سوزاندن کاه و کلش سطح خاک با سوزاندن بقایای گیاهی لخت و عریان شده و خاک زراعی در معرض فرسایش آبی و بادی قرار می­گیرد و در نهایت از بین می­ رود. بقایای زراعی به دلیل دارا بودن ترکیبات مغذی و مطلوب به‌خوبی می­ توانند وضعیت خاک را از نظر فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی بهبود بخشند.

۳- کاهش نفوذپذیری آب و بیشتر شدن سله که نتیجه برخورد مستقیم و با فشار قطرات باران بر ذرات خاک است از پیامدها و معایب ناشی از آتش زدن بقایای گیاهی می­ باشد.

۴-ایجاد فشردگی بیشتر خاک، کاهش درصد مواد آلی و رطوبت خاک، افزایش وزن مخصوص و کاهش تبادلات گازی و تخریب خاکدانه­ ها، در خاک‌های فاقد بقایای گیاهی رشد، توسعه و گسترش ریشه کمتر شده و در اثر عبور و مرور ماشین­ آلات و ادوات کشاورزی خاک فشرده شده و در نهایت گیاه زراعی نمی­تواند از اعماق خاک تغذیه نموده و عملکرد محصول کاهش می­یابد.

۵- کاهش قدرت جذب رطوبت در خاک وجود بقایای گیاهی و به دنبال آن پوسیدگی در خاک در مزرعه سبب ایجاد پوشش بر روی خاک شده و قدرت جذب رطوبت را در خاک افزایش می‌دهد.

۶- افزایش گازهای گلخانه ­ای، سوزاندن هر چیز در طبیعت سبب ایجاد مقادیر زیادی گاز CO2 می­شود که این پدیده به نوبه خود باعث افزایش میزان گازهای گلخانه ­ای و به دنبال آن گرم شدن تدریجی زمین خواهد شد.

۷- زیر خاک کردن بقایای گیاهی در طی انجام شخم گرچه هزینه ­بر است اما این عمل باعث افزایش حاصلخیزی خاک و به دنبال آن افزایش عملکرد محصول کشت شده در آن خاک می­گردد.

۸- کاهش جمعیت حشرات مفید و شکارگرهای طبیعی: گرچه آتش زدن بقایای گیاهی و کاه و کلش در کوتاه مدت و با صرف هزینه اندک سبب از بین رفتن علف­های هرز و تا حدی آفات و بیماری­های مزرعه می­گردد اما اثرات جبران‌ناپذیری در کاهش حاصلخیزی خاک داشته و باعث از بین رفتن حشرات مفید و شکارگر می­گردد.

۹-  برهم زدن توازن محیط زیست و اکوسیستم و از بین رفتن بسیاری از گونه­ های گیاهی و جانوری و در نهایت از بین رفتن تنوع زیستی

۱۰- آلودگی هوا و بالا رفتن میزان گرد و غبار و در نهایت افزایش بیماری­های تنفسی

در بسیاری از کشورهای صنعتی و توسعه یافته، بقایای کشاورزی از مزارع جمع ­آوری شده و به‌عنوان مواد اولیه در کارخانه­ های کاغذسازی، الکل سازی، سوخت نیروگاه­ها و همچنین تولید کود، کمپوست و خوراک دام مورد استفاده قرار می­گیرد. یکی از دلایل عمده استفاده نکردن از چنین روش­هایی در کشاورزی ایران، نبود توجیه اقتصادی مناسب برای کشاورزان و عدم آشنایی آن‌ها به فواید این­گونه روش­ها و ایده ­ها است. با آگاهی­رسانی و ترویج کارآمد و دقیق می­توان گامی بلند در این راستا در جهت توسعه فضای کشاورزی صنعتی و توسعه پایدار برداشت.

سوزاندن بقایای گیاهی بجا مانده از محصولات قبل در مزرعه کاملاً برخلاف اهداف دستیابی به کشاورزی پایدار است، چرا که بافت خاک در اینجا رو به نابودی می­رود. کشاورزان با حفظ بقایای گیاهی و تناوب در سیستم‌های زراعی خود علاوه بر افزایش تولید محصولات زراعی و افزایش میزان درآمد خود در بهبود کیفیت تولیدات کشاورزی نیز نقش مهمی می­توانند داشته باشند. فرهنگ‌سازی و گسترش روش‌های جایگزین در پروسه عملیات تهیه زمین نظیر استفاده از کلش خردکن و شخم و دیسک به‌منظور از بین بردن کاه و کلش، برگزاری کلاس‌ها و کارگاه­های ترویجی و آشنا نمودن کشاورزان با اثرات مخرب سوزاندن مزارع همچنین تهیه ماشین­ آلات مناسب جهت مدیریت بقایای گیاهی نظیر شخم زدن و به‌کارگیری روش­های شخم حفاظتی Minimum tallage (خاک­ورزی حداقل) و No tillage (بدون خاک­ورزی) که منجر به حفظ رطوبت خاک، جلوگیری از فرسایش­ های آبی و بادی و عدم عبور و مرور ماشین­ آلات سنگین جهت شخم و شیار و در نتیجه کاهش فشردگی خاک می­گردد بایستی مورد توجه قرار گیرد تا بتوانیم به کشاورزی پایدار و محصول کیفی دست یابیم.

*روابط عمومی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل

 

اخبار مرتبط

نظرات