امروز: پنج شنبه, ۹ فروردین , ۱۴۰۳
زمان انتشار : اکتبر 13th, 2013 8:13 | کد خبر : 1164 | چاپ این مطلب چاپ این مطلب

ایران از قربانیان اصلی سلاح های شیمیایی

عليرضا محمدي/  كارشناس ارشد حقوق بين الملل-سلاح های شیمیایی و میکروبی به سبب هدف قرار دادن نظامیان و غیر نظامیان در جریان یک جنگ داخلی یا بین المللی که سبب کشتار انسان های بی گناه در سطح وسیع و با رنج و عذاب بیشتری که بر قربانیان خود بر جای می گذارد همواره در طول […]

2

عليرضا محمدي/  كارشناس ارشد حقوق بين الملل-سلاح های شیمیایی و میکروبی به سبب هدف قرار دادن نظامیان و غیر نظامیان در جریان یک جنگ داخلی یا بین المللی که سبب کشتار انسان های بی گناه در سطح وسیع و با رنج و عذاب بیشتری که بر قربانیان خود بر جای می گذارد همواره در طول 200سال اخیر مورد انزجار جهانی قرار گرفته و به منظور جلوگیری از استعمال آن بعنوان یک سلاح ضد بشری موضوع معاهدات بین المللی متعددی قرار گرفته است. از زمان پایان جنگ جهانی اول در سال 1918 تا تجاوز عراق به ایران در سال 1980 از سلاح های شیمیایی جز به صورت محدود در برخی از جنگ های منطقه ای مورد استفاده کشورها قرار نگرفت. براي نمونه در سال 1979 ارتش شوروی در اشغال افغانستان از این گونه سلاح ها استفاده کرد. در طول جنگ ویتنام آمریکائیها نيز با استفاده از علف کش ها و گازهای اشک آور سعی در ناتوان کردن ارتش ویتنام را داشت. ویتنام نیز علیه خمرهای سرخ از گاز سمی استفاده کرد. تنها پس از کاربرد وسیع آن توسط رژیم بعث عراق در جریان جنگ تحمیلی با ايران که کشته و مجروح شدن هزاران نفر از شهروندان عادی را بدنبال داشت جامعه بین المللی بار دیگر بر لزوم هر چه سریع تر در تدوین معاهده جامع راجع به منع کاربرد، تولید و انباشت آن تاکید کردند. متعاقب این تلاش ها سازمان منع استفاده از تسلیحات شیمیایی در سال 1997 تاسیس شد.

برای نخستین بار  در جنگ جهانی اول سلاح های شیمیایی توسط آلمان ها ساخته و به کار گرفته شد. استفاده از سلاح های شیمیایی موجب مصدوم شدن یک میلیون نفر  و کشته شدن بیش از یکصد هزار نفر از طرفین جنگ شد. فاجعه انسانی حاصل از کاربرد این سلاح ها موجب واکنش جامعه بین المللی و امضای پیمان 1925 ژنو در خصوص منع استعمال آن توسط 106 کشور جهان گردید. کشورهای ایران و عراق در سال 1929 به معاهده مزبور ملحق شدند. حتی افکار عمومی جهانی نفرت از جنگ، وزیران امور خارجه وقت آمریکا و فرانسه(بریان-گلوک) را بر آن داشت تا طی معاهده ای در سال 1928هر گونه توسل به جنگ را غیر قانونی اعلام کردند. از آنجاییکه پیمان 1925 ژنو از سوی بسیاری از کشورهای جهان امضاء شده است باید آن را در زمره تعهدات عام الشمول یا قانون ساز محسوب نمود که رعایت آن به هنگام بروز مخاصمات مسلحانه میان کشورها الزامی تلقی می شود، در غیر این صورت موجبات مسئولیت دولت متخلف را بدنبال خواهد داشت. باید توجه داشت که این معاهده تولید و انباشت سلاح های شیمیایی را منع نمی کند و امضای کشورهای متعاهد به منزله نفی داشتن آن نیست. بعبارت دیگر کشورهای امضاء کننده حق کاربرد این سلاح ها را در صورت حمله شیمیایی از سوی دیگر دولتها بعنوان یک سلاح بازدارنده در دکترین دفاعی خود پذیرفته اند. تنها پس از جنگ جهانی اول تا اوایل دهه 90 میلادی نخستین باری بود که رژیم بعث عراق در سطح وسیع علیه ایران از سلاح های شیمیایی استفاده نمود. دولت عراق از ایتدای جنگ تا سال های پایانی جنگ بطور پیوسته در زمانی که نیروهای عراقی از سوی رزمندگان ایرانی متحمل شکست می شدند در سطح وسیع از سلاح شیمیایی استفاده نموده است از آن جمله می توان به شکست نظامیان عراقی در جریان عملیات والفجر 8، عملیات مجنون، فاو و شلمچه اشاره کرد که پس از این واقعه نیروهای عراقی از این سلاح مرگبار استفاده نمودند. بر اساس گزارش های بازرسان سازمان ملل متحد از سال 1984 تا 1988 در موارد متعددی از گاز خردل و اعصاب علیه رزمندگان ایرانی و غیر نظامیان ساکن در روستاها و شهرهای مرزی ایران استفاده شد. وحشیانه ترین حملات شیمیایی عراق به حلبچه در اسفند ماه 1366 در کردستان عراق بود که در جریان آن بیش از پنج هزار نفر کشته شدند، بدون اینکه آمران آن از سوی نهادها و مراجع ذیصلاح قضایی مانند دیوان کیفری بین المللی مورد تعقیب و مجازات قرار گرفته باشند. در جریان حمله شیمیایی عراق هزاران نفر به سلاح شیمیایی آلوده شدند که بسیاری از آنان جان خود را از دست داده و هنوز از عوارض ناشی از آن رنج می برند. بمباران شیمیایی شهر سردشت ایران توسط هواپیماههای نظامی عراق در تیرماه 1366 فجیع ترین و وهولناک ترین تهاجم از این نوع بود که سبب کشته و مجروح شدن شمار بسیاری از انسان های بی گناه شد. رژیم عراق که مورد حمایت تمام عیار شوروی و آمریکا بود در ماههای پایانی جنگ به صورت رسمی تهدید به بمباران شیمیایی شهرهای بزرگ ایران با موشک های مجهز به کلاهک های شیمیایی کرد. بدنبال اين تهديد انساني بنا به درخواست ایران اولین گروه حقیقت یاب سازمان ملل در اسفند ماه 1366 به دستور دبیرکل وقت «خاویرپرزدکوئیار» به ایران اعزام شدند. این هیئت ضمن معاینه قراردادن مصدومین و نمونه برداری از مناطق آلوده کاربرد گاز خردل و اعصاب علیه رزمندگان ایرانی را مورد تایید قرار داد. این در حالی است که معاهده ژنوساید مورخ 1948 مصوب مجمع عمومی سازمان ملل متحد مرتکبین به اعمال کشتارهای دسته جمعی را مستحق اشد مجازات می داند. اما واقعیت این است که همچنان حقوق بین الملل از ضعف ضمانت اجرای قوی برای اجرای قوانین بین المللدر تنگنا قرار دارد. از سوی دیگر دنیای سیاست بین الملل بر مبنای قدرت استوار است زیرا در سایه اقتدار بالا توان چانه زنی دولتها بالا می رود و سیاست بین المللی بر حقوق بین المللی برتری پیدا می کند. بعنوان نمونه دیوان بین المللی دادگستری که مقر آن در لاهه هلند است با همکاری و تحت فشار آمریکا و همپیمانانش توانست اسلوبودان میلوشویچ رهبر یوگسلاوی سابق را به اتهام نسل کشی در كوزوو و بوسني دستگیر و زندانی نماید. زیرا از نظر سیاسی اسلوبودان میلوشویچ مظهر مخالف غرب بعنوان آخرین دژ کمونیسم در قلب اروپا مانع اصلی برای پیشروی ناتو به سوی مرزهای غربی روسیه نگریسته می شد. اگر آمریکا و دنیای غرب به حمایت از مردم مظلوم ایران که در نتیجه کاربرد سلاح شیمیایی توسط رهبر دیوانه عراق مصدوم و به شهادت رسیدند و با جدیت به اتهام نقض قوانین بین الملل و کشتار دسته جمعی از سوی دیوان بین المللی دادگستری تعقیب می شد بدون شک صدام حسین به پای میز محاکمه عدالت کشانده می شد و زودتر از موعد از اریکه قدرت به زیر کشیده می شد و چه بسا امروزه جامعه بین المللی شاهد مصیبت های انسانی در عراق نبود. سر انجام به تلاش های کمیته خلع سلاح وابسته به مجمع عمومی سازمان ملل اشاره کرد که در سال 1971 به دلیل اهمیت موضوع، کنوانسیون منع تولید و انباشت و کاربرد سلاح های شیمیایی را آماده نمود. این کنوانسیون کشورهای عضو را متعاهد می سازد برای منع تولید سلاح های شیمیایی نهایت سعی خویش را به انجام برسانند. در نهایت این کنوانسیون در سال 1993 در پاریس به امضای 130 کشور جهان رسید که هم اکنون 190 کشور عضو این معاهده هستند که ایران نیز از جمله اعضای آن است. بدین طریق سازمان منع تولید سلاح های شیمیایی در سال 1997 تاسیس گردید. این سازمان همچنین بر زرادخانه های شیمیایی دو کشور آمریکا و روسیه نظارت می کند. بر اساس ارزیابی ها روسیه 40000تن سلاح شیمیایی داشت که حدود 70 درصد و آمریکا 28000تن که 90 درصدآن تحت نظارت این سازمان نابود شده است. اما آنچه اخیرا دوباره بحث لزوم انهدام سلاح های شیمیایی را در افکار عمومی جهانی بخود معطوف ساخت استفاده از گاز های شیمیایی در جنگ داخلی سوریه بود که طی آن 1400 نفر شهروند عادی با تحمل درد فراوان جان خود را از دست دادندكه اكنون کارشناسان این سازمان در سوریه مشغول نظارت بر انهدام سلاح های شیمیایی آن کشور هستند. این سازمان به سبب خدمات انساندوستانه و تلاش برای ساختن جهانی عاری از سلاح های شیمیایی و میکروبی بعنوان برنده جایزه صلح نوبل در سال 2013 اعلام شد. این سازمان که مقرش در لاهه هلند است روز دهم دسامبر سال جاری جایزه 25/1 میلیون دلاری را دریافت خواهد کرد. بنابرين با توجه به مباحث مذكور ميتوان استنباط نمود كه جهان کنونی بسیار متفاوت تر از دو دهه پیشین است. بحث حقوق بشر دیگر جز مقوله داخلی کشورها نیست و امری جهانشمول است که در صورت نقض حقوق انسانی می تواند واکنش قهر آمیز بین المللی را بدنبال داسته باشد. چنانچه در قضایای سوریه مشخص شد كه اولا جهان به صورت دو قطبي اداره نمي شود كه بنا بر ملاحظات سياسي و امنيتي ابرقدرتها حوزه هاي نفوذ يكديگر را محترم شمارند و در صورت يك اراده قاطع از سوي يك قطب مسلط و همراهي افكار عمومي در مناطقي كه امنيت انساني با سلاح هاي كشتار جمعي يا به توسط گروههاي شورشي مورد تهديد قرار گيرد با واكنش نظامي يا تحت عنوان مداخله بشردوستانه صورت خواهد گرفت. اين اقدامات مي تواند حاكي از پيام روشن به حكومت هايي باشد كه براي حفظ حكومت خود حاضر به دادن هر بهايي و لو كشتار انساني هستند كه در اثر تضعيف حكومت يا بي لياقتي حاكمان آن به حقوق شهروندان خود ارزشي قائل نيستند  تلقي مي شود كه در اين صورت اين اقدام به منزله مداخله در امور داخلي كشورها مندرج در بند 7 منشور ملل متحد نخواهد بود. زيرا حفظ رفاه و امنيت شهروندان به دولتها تعلق دارد و در صورت نقض يا نقصان اين تعهد جامعه جهاني براي حفظ جان انسانهاي بي گناه مجاز به مداخله مي شود.

                                                                                                   

کلمات کلیدی: , ,

اخبار مرتبط

نظرات