امروز: سه شنبه, ۲۹ اسفند , ۱۴۰۲
زمان انتشار : آوریل 21st, 2015 8:08 | کد خبر : 10568 | چاپ این مطلب چاپ این مطلب

نقش ایران در مبادلات فرهنگی شرق و غرب- دکتر عادل خانی

خلاصه مقاله : این مقاله در همایش “گفتگوی فرهنگها” در شهر کونمینگ دانشگاه یونن چین برگزار گردید، ارائه شده است. در این همایش اساتیدی از کشورهای استرالیا، ایران، تایوان، هنگ کنگ، نپال و اساتیدی از دانشگاههای پکن، چینهوا و آکادمی علوم اجتماعی حضور داشتند.

به گزارش مغانه، فرهنگ یکی از مفاهیم کلیدی در مطالعات علوم انسانی و اجتماعی است. اهمیت بنیادین و نقش زیربنایی فرهنگ در تکامل و تکاپوی ابنای بشری به گونه ای است که می توان از آن به عنوان یک سرمایه، دستاورد و گنجینه از علوم، معارف، ارزشها و سنت های زندگی یک گروه و ملت یاد کرد. فرهنگ همانند یک سازه اجتماعی است که در یک بستر تاریخی به تدریج با مصالح و عناصری از متشکل از اعتقادات، ارزشها، آرمانها، سنت ها و سلیقه ها ساخته و بازسازی می شود. فرهنگ عامل قوام و انسجام نظام اجتماعی است؛ مظهر افتراقات و اشتراکات ذهنی و عینی است. بنابراین فرهنگ می تواند محملی برای انس و الفت، دوستی ها و همکاریها و متقابلا زمینه ای برای سوء تفاهم­ها، تنش­ها و منازعات میان گروه­های انسانی باشد.

c_174593

لزوم شناخت سایر ملت­ها، جوامع و فرهنگ ها داشتن ظرفیت دگرپذیری، احساس نیاز به دیگران و تقویت روحیه نوع دوستی و تشریک مساعی عواملی برای گسترش ارتباطات میان فرهنگی هستند.

بدون اغراق می توان گفت بیشترین انرژی سده گذشته مصروف رقابت های سیاسی، موضع گیری ها و جناح بندی های ایدئولوژیک، دشمنی ها و جنگ های خونین گردید. پایان دوران جنگ سرد، اعلام پیروزی لیبرالیسم توسط آمریکاییها، آغاز منازعات درون ملی-قومی-نژادی در آسیا، آفریقا و اروپا جلوه جدیدی از کارکرد فرهنگ، هویت سازی، ملت-دولت سازی و مشارکت طلبی سیاسی-فرهنگی در صحنه بین الملل بود.

مطالعه و تامل در تاریخ تحولات ارتباطات میان فرهنگی و تمدنی ما را به دو راه و روش تعامل و تقابل بین بازیگران و فعالان عرصه بین المللی رهنمون می سازد. راه اول تحدید حوزه مبادلات، جداسازی خودی و غیرخودی و نهایتا درگیری و جنگ می رود اما دومین راه تعامل، همکاری و صلح می باشد.

c2_174595

دنیای جدید با پیشرفت تکنولوژیهای ارتباطی به ویژه در زمینه اینترنت و تسهیل مبادلات بین فرهنگها با هزینه کمتر در وهله نخست و بوجود آوردن امکانات ارتباطی بین جوامع بدون دخالت دولتها و حکومتها و همچنین ایجاد فضای مناسب دسترسی انسانها به مواد تولیدی فرهنگی ، موقعیتی جدید و استثنایی را برای ساکنان کره خاکی بوجود آورده تا بتوانند بیش از پیش بهم نزدیکتر شوند . به عبارت دیگر تکنولوژی جدید شرایطی نوین را برای دوره گفتگو و تعامل فرهنگی و مدنی بین تمدنها را بوجود آورده و شرایطی را رقم زده که پیش از این در دوره های پیشین تاریخی سابقه نداشته است از این رو این دستاورد جدید میتواند بخوبی مورد بهره گیری قرار گیرد و موجبات نزدیکی هرچه بیشتر ملتها و حکومتها را فراهم آورد . برای شناخت هر چه بهتر این موقعیت باید نظری به سابقه تاریخ تبادلات فرهنگی و تمدنی کرده و زمینه های تاریخی و فرهنگی موجود را مطالعه قرار داد . در این زمینه امّا ایران به دلیل واقع شدن در موقعیت میانجی بین تمدنهای شرق و غرب از جایگاه مهمی در تاریخ مناسبات شرق و غرب برخوردار است.

سرزمین ایران به سبب موقعیت خاصی که در تقاطع تمدن و فرهنگ قرار گرفته از دیرباز محل ظهور و تعامل ادیان و عقاید گوناگون بوده است و مردمان این سرزمین بیش از سایر به اهمیت و ضرورت تعامل و گفتگوی فرهنگها پی برده اند و به همین علت است که تاریخ سرزمین پر از اندیشمندان بزرگ در این حوزه می باشد. شناخت این موقعیت مهم جغرافیایی به هزار سال پیش برمیگردد که برای نخستین بار اندیشمند ایرانی ابوریحان بیرونی منجم و فیلسوف و ریاض دان برجسته این موقعیت را در یک نقشه فرضی ذهنی به ترسیم کشد و اهمیت جایگاه ایران را نشان داد.

ابوریحان بیرونی دانشمند ایرانی قرن دهم میلادی و پرچمدار مطالعه سایر ملل و آثار آن در این خصوص که به تبیین تقسیم بندی تمدن عصر خود به شکل زیر نموده است.

۷۷۷۷_۱۷۴۷۵۸

در این نقشه موقعیت میانجی ایران در میان تمدنهای آن دوره که شامل تمدنهای چین و ترک و هند در شرق و تمدن عرب و روم در غرب نشان داده شده است با مروری بر تاریخ فرهنگی جهان میتوان مشاهده کرد که بسیاری از دستاوردهای فرهنگی شرق از طریق ایران به جهان غرب معرفی شده که از آنجمله انتقال دانش ابریشم بافی از طریق ایران به غرب و همچنین آشنایی غربی ها با تمدن چین از کانال ایران یاد کرد و از طرف دیگر انتقال دانش مسیحیت از طریق ایران به شمال چین و یا انتقال آموزه های بودایی از سرزمینهای شرقی ایران به چین است. نقش میانجی ایران در انتقال دستاوردهای تمدنی جهان امری انکار ناپذیر است و در حال حاضر با توجه به پیشرفتهای تکنولوژی امکان تسریع در اینگونه تبادلات بیش از پیش شده است.

روند تعامل و تبادل فرهنگها در ایران از سابقه بسیار تاریخی برخوردار است و ایران همیشه نقش میانجی و تبادل فرهنگها را بخوبی ایفا نموده است در تاریخ معاصر اندیشمندان زیادی که سعی در احیای سنت دیرینه ایرانی همان تعامل و گفتگو با ملل دیگر بوده اند که از آن جمله می توان گفتگوی تمدن ها از ایران و جهان عاری از خشونت یعنی تعامل و گفتگو دکتر حسن روحانی یاد کرد به نظر میرسد امروزه با شرایط فعلی به جای گفتگوی فرهنگها باید گسترش ارتباطات میان فرهنگی پرداخت.

c1_174594

با توجه به استعدادهای موجود و به ویژه با بهره گیری از تکنولوژی جدید ارتباطی میتوان این نقش را بسیار قوی تر و بهتر از پیش ایفا نمود و با ایجاد مراکز فرهنگی تعامل بین فرهنگها و توسعه سایت ها و وبلاگهای تخصصی در این باره زمینه مناسبی را بوجود آورد . پیشنهاد میشود مرکزی برای توسعه همکاریهای شرق و غرب با تاکید بر مراودات فرهنگی و شناسایی زمینه های گفتگوی بین تمدنها بوجود آید و در این زمینه با برگزاری کنفرانس و انتشار کتابها و مقالات زمینه مناسبی را بوجود آورد.

منبع: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی

اخبار مرتبط

نظرات