وقتی صحبت از رود در استان اردبیل می شود، بی اختیار همه ذهن ها به سوی رود خروشان ارس معطوف می شود. رودی که از کوه های آرارات ترکیه سرچشمه گرفته و به دریای خزر سرازیر می شود.
به گزارش مغانه به نقل از آزادلو، این رود علاوه بر اینکه مرز بین کشورهای ایران و آذربایجان و ارمنستان است، تنها دست مایه رونق کشاورزی حاشیه نشین های ارس نیز محسوب می شود و نام و آوازه دشت مغان به واسطه همین رود تاکنون پابرجا مانده است.
اما منطقه زرخیز مغان در کنار این رود خروشان، رودهای فصلی و دایمی فراوانی نیز در دامن خود دارد. دره رود و بالهارود دو رود پرشهرت منطقه که پس از سیراب کردن زمین های زراعی اطراف به ارس وصل شده و یا به دریاچه ای در جمهوری آذربایجان می ریزد.
رود ارس در محدوده استان اردبیل توسط رودخانههاى کوچک و بزرگ متعددى تغذیه مىشود و از پر آبترین رودهاى استان است که قسمتى از حوزه آبریزاین رود شامل حوزه دره رود و بالهارود است.
نعمتی برای اهالی مغان
بالهارود و یا در لفظ عامیانه بلغارچای رود مرزی بین ایران و جمهوری آذربایجان است. این رودخانه که طول آن ۱۶۸ کیلومتر است، از کوه‌های اوجارود و ارتفاعات شرقی کوه های بزرند سرچشمه می گیرد. بالهارود در شرق شهرستان مغان جاری است و این منطقه را از شهرستان یاردیملی و جلیل آباد جمهوری آذربایجان جدا می کند.
این رود از پیوند چندین رود فصلی از جمله سالالا چای، گرمی چای، شوون چای، آزادلو و شاخه های مرزی آن تشکیل شده است که این رودها از ارتفاعات اطراف شهرستان سرچشمه می گیرند. کناره های مرزی این رودخانه که نوار مرزی بخش موران نامیده می شود، علاوه بر رونق بخشیدن به مزارع کشاورزی و باغداری، تفرجگاه مردم منطقه مغان است.
کارشناس مهندسی آب گفت: بالهارود و دره رود دو ظرفیت عظیم در حوزه آب های سطحی استان است که باید به بهترین نحو ممکن از آن ها استفاده کرد.
«خدایاری» در گفتگو با همشهری اظهار کرد: بالهارود پس از گذر از روستایی به نام هادی بیگلو وارد محدوده شهرستان بیله سوار شده و مرز این شهرستان را با جمهوری آذربایجان تعیین می کند. پس از این شهرستان وارد خاک جمهوری آذربایجان شده و به دریاچه محمود چاله می ریزد.
وی با بیان اینکه موضوع آلودگی رودخانه بالهارود با توجه به اینکه رود گرمی چائی محل ریزش زباله و فاضلاب شهرنشینان شده است، موقعیت ضروری به خود گرفته است، افزود: با توجه به استفاده ساکنین حواشی این رود برای استفاده کشاورزی و گاها عمومی طی سالهای گذشته یکی از موضوعات مورد بحث کارگروه امنیت غذایی استان بوده که متاسفانه به دلیل برخی شرایط منطقه ای این موضوع به دست فراموشی سپرده شد.
وی مهار آب های سطحی را یک وظیفه ملی دانست و افزود: سالانه چند صد میلیون مترمکعب آب از کشورمان خارج می شود که باید برای حفظ این آب ها اقدامات لازم انجام داد که خوشبختانه با توجه دولت به این موضوع هم اکنون بیشتر سدهای استان در شهرستان پررود مغان ساخته می شود.
گیلان اردبیل زیر چتر دره رود
در کنار رود مهم بالهارود، رودخانه دایمی دره رود از سرشاخه های اصلی رود ارس یکی از منابع مهم آب های سطحی استان و منطقه محسوب می شود. احداث بزرگترین سد خاکی شمالغرب کشور بر روی این رودخانه نیز مهر تأییدی بر این مدعاست. این رود با ۲۸۰ کیلومتر طول و حدود ۵۵۴ میلیون متر مکعب متوسط آبدهى سالانه، طویل ترین و پر آب ترین رود داخلى استان اردبیل محسوب مىشود.
رودخانه دره رود همچنین از وسیع ترین حوزه آبخیز برخوردار است به طورى که قسمت اعظم کوههاى سبلان، برزند، خروسلو، طالش، بغرو، پشتاسارا، آبخیز این رودخانه به شمار مىروند. از شاخههاى اصلى این رودخانه مىتوان قره سو، بالیغلو و خیاو چاى را نام برد و علاوه بر مناطق گفته شده، آب کشاورزی مزارع زیادی در حوزه بخش انگوت را تأمین می کند.
خدایاری در رابطه با این رود می گوید: به جز قسمت کوچکى از اطراف گرمى و بیله سوار که آبخیز حوزه بالها رود است، بقیه نقاط در حوزه آبخیز رودخانه دره رود که از پیوند رودهاى پر آب دیگر تشکیل مىشود، به شمار مىآید.
این کارش مهندسی آب با بیان اینکه یکی از معضلات اصلی دره رود گل آلود بودن آن است، گفت: متأسفانه دلایل مختلفی هم اکنون منجر به آلودگی و تنزل شدید سطح کیفی آب دره رود شده که تکثیر و پروش ماهی با توجه به تخلیه فاضلاب روستاهای اطراف به رودخانه در کنار گل آلود بودن آن امکان پذیر نیست.
وی آبیاری مزارع برنج در شالیزارهای بخش انگوت را استفاده اصلی شهرستان مغان از این رود برشمرد و افزود: این در حالی است که متاسفانه معضل کاهش سطح آب در این رودخانه گاها مشاهده می شود و به نظر می رسد ادامه غفلت از مدیریت منابع آب استان تبدیل به معضلی اساسی شده و برای رفع آن باید اعتبارات میلیاردی هزینه کرد.
همچنین کارشناسان معتقدند تغییر رنگ ، گوارا نبودن و تغییر طعم آب رودخانه هم اکنون از مشکلاتی است که در دره رود بروز یافته است و می توان با بهره برداری از سد عمارت و راکد کردن رودخانه خروشان دره رود، برای آب شرب منطقه استفاده کرد.
تولید وابسته به ذخایر آب
مدیر جهاد کشاورزی گرمی مغان از کاهش میزان تولید برنج در این شهرستان با توجه به کاهش سطح آب های سطحی خبر داد. «نورالدین شارعی» گفت: نوسانات آبیاری دلیل اصلی کاهش تولید برنج در گرمی نسبت به سال گذشته است که باید نسبت به این موضوع حساسیت بیشتری داشته باشیم.
وی سطح کشت برنج در گرمی را ۷۰۰ هکتار اعلام کرد و افزود: امسال دو تن برنج از شالیزارهای این شهرستان برداشت می شود و برنج کشت شده در بخش های انگوت و موران از نوع مرغوب و خوش عطر و طعم است.
وی بیشتر روستاها و اراضی حاشیه دره رود بخش انگوت شهرستان گرمی را محل کشت برنج ذکر کرد و گفت: برنج به عنوان کشت غالب این نواحی نیاز به توسعه و حمایت دارد و می تواند به عنوان گیلان استان اردبیل مطرح شود.
خشک شدن دره رود در حوزه بخش اصلاندوز موضوعی است که سال های گذشته کشاورزان را نگران کرده بود. خوشبختانه چندی پیش با تلاش مسئولان آب چند سد برای احیای این رودخانه آزاد سازی شد.
لطفعلی زیادی، بخشدار وقت اصلاندوز در این رابطه گفت: با پیگیری های مکرر از آب منطقه ای اردبیل و تلاش نماینده مردم شهرستانهای پارس آباد و بیله سوار در مجلس، بالاخره ۱۸ متر مکعب آب در ثانیه از سد های سبلان مشگین شهر و ستارخان توسط آب منطقه ای استان از دیروز به رودخانه دره رود اصلاندوز رها سازی شد.
وی با بیان اینکه این رودخانه حدود ۲۸ هزار هکتار از اراضی این منطقه را زیر پوشش آبیاری می برد، گفت: مشکل کمبود آب کشاورزان شرق و غرب دره رود و همچنین آب آشامیدنی و چاه های عمیق آنان با احیای دوباره این رودخانه حل شد
حسن زاده یکی از کشاورزان منطقه نیز در گفتگو با همشهری گفت: جاری شدن آب دره رود یعنی جریان خون در بدنه تولید کشاورزی است و جاری شدن این آب در دره رود خوشحالی را دربین کشاورزان این منطقه ایجاد کرد.
