روزی ، روزگاری آدمیان را همانند ماهیان ˈآبˈ فراگرفته و از سیرابی آن انسان فراموش کرده بود که براستی آبی نیز هست که مایه حیات اوست.
انسان فراموشکار، فراموش کرده بود که ممکن است زمانی فرا برسد که شرشر آب باران ، زمزمه آب رودخانه ها و نوای خوش آبشارها برای آنها به رویایی شیرین تبدیل شود.
انسان فراموش کرده بود که شاید روزی و روزگاری فرابرسد که جنگ ها نه برای ˈنفتˈ که برای ˈآب ˈ باشد، این موجود دو پا فراموش کرده بود و هنوز هم فراموش می کند که زمانی فرا می رسد که انسان ها مسیر آب را بر روی هم ببندند.
اما اینها رویاهایی هستند که آرام و آرام رنگ واقعیت به خود می گیرند و انسان پس از قرن ها با پوست و خون خود حس می کند که ˈ من الما کل شی حی ˈ.
ناقوس کم آبی در بسیاری از سرزمین ها به گوش می رسد ، مردمان نگران شده اند ، زمین آنقدر شیره نهفته در جانش را به انسان هدیه داده است که از درون چاههایش دیگر به جای آب نمک می روید. انسان اسراف کار به نهایت بیش از سهمش آب هدر داده است که براستی ˈان الانسان لفی خسر ˈ.
در ایران پهناورنیز قصه آب غصه شده است ، نوای بی آبی هر روز از گوشه ای از این سرزمین به گوش می رسد، دریاچه ها و تالاب ها می خشکند، رودخانه ها از حرکت بازمی ایستند و چاه ها به جای آب ماسه شور به انسان ارزانی می کنند ، آسمان نیز گویا دلتنگ همیشگی آفتاب شده و قصد ندارد که برای لحظه ای هم شده آن را پنهان در پشت پرده ای از ابر دیده و برایش اشک فراق بریزد.
و اما در شمالی ترین سرزمین ایران زمین آدمها دچار روایتی شده اند که بیش از این آن را تجربه نداشتند ؛ مردمان مغان ، فرزندان سبلان همگی با آب ارس و آبشارهای سبلان قد کشیده اند، آنها زمانی را به خاطر دارند که آب ˈبالیخلوˈ اردبیل از دیوار چند متری رود بیرون می زد و مسافر حیاط و خانه هایشان می شد.
چاههایشان نه در عمق زیاد که در چندین متری به آب می رسید و برفشان از قد بامهایشان بیشتر می شد و بارانشان سیلی می شد که آنها را به بلندی ها فراری می داد.
و اکنون اینها همه برای مردمان اردبیل قصه پر غصه شده ، اینها رویاهایی شده اند که مادربزرگان برای نوه هایشان که دلتنگ آب شده اند لالایی می خوانند.
بحران کم آبی و خشکسالی بدجوری سرزمین برف و آب را آزار می دهد ، چاهها خشکیده اند ، بارانی نمی بارد و گندم و جو در سرزمین ها به تشنگی سرخم می کنند.
مسوولان از کاهش 20 درصدی بارندگی ها می گویند. در نیم سال زراعی جاری تنها 184 میلی متر باران در استان باریده است که نسبت به متوسط بلند مدت بارش ها که 230 میلی متر بوده کاهش قابل توجهی دارد.
داوود نجفیان مدیرعامل امورآب استان اردبیل از کاهش حجم ذخیره سدها نیز خبر می دهد: پشت سد ها تا 32 درصد خالی از آب است.
رواناب رودخانه های استان نیز در این مدت کاهش چشمگیری داشته است ، درحالی که متوسط بلند مدت رواناب ها 485 میلی متر می باشد این میزان در سال زراعی جاری با 66 درصد کاهش به 165میلی متر کاهش یافته است.
وضعیت چاه ها و سفره های زیرزمینی استان نیز نگران کننده است. مصرف بی رویه ؛ ذخایر زیرزمینی را نابود کرده و خطر فروریخت زمین در بسیاری از مناطق از جمله دشت اردبیل وجود دارد. چهار هزار و 527 حلقه چاه شیره جان زمین را کشیده اند.
محمد باقر بهشتی معاون برنامه ریزی استانداری اردبیل می گوید: در بسیاری از روستاهای اردبیل دیگر از چاه ها به جای آب شورآب بیرون می زند. آب چاهها پایان یافته و ماسه و نمک بتدریج جایگزین آن می شوند.
نجفیان مدیرعامل امور آب اردبیل می گوید: کسری مخزن دشت اردبیل به طور متوسط سالانه 5/15 میلیون مترمکعب در سال بوده که افت متوسط سالیانه آن حدود 3 / 0 متر و افت کل آن 12 متراست.
به گفته وی ، کسری کل آب زیرزمینی دشت اردبیل 651 میلیون متر مکعب بر اساس مقایسه سال 1350 تا 1392می باشد.
در زمینه آب آشامیدنی نیز در استان مشکلاتی وجود دارد و به گفته مدیرعامل آب و فاضلاب استان اردبیل اگر صرفه جویی 20درصدی در مصرف آب صورت نگیرد در این زمینه در تابستان مشکل جدی وجود خواهد داشت.
قدیر نوری استاد دانشگاه محقق اردبیلی می گوید: آب شرب اردبیل از سد یامچی تامین می شود و اگر مصارف کشاورزی و آشامیدنی به همین وضع پیش رود در آینده این سد جوابگوی آب آشامیدنی مردم نیز نخواهد بود.
معاون برنامه ریزی استاندار اردبیل با توجه به بحران آب تغییر شیوه کشت در این استان را پیشنهاد می دهد.
بهشتی می گوید : دیگر به هیچ وجه مقرون به صرفه نیست که محصول سیب زمینی را به شیوه کنونی که آب کلانی را هدر می دهد کشت کنیم. اگر جایگزینی برای این مصرف بی حد آب نداریم باید کشت آن را با محصولات کم نیاز به آب تغییر دهیم.
کارشناسان می گویند : وضعیت آب در استان و کل ایران به گونه ای است که باید بتدریج در فرهنگ مصرف آب در کشاورزی و حتی آشامیدنی تغییراتی دهیم.
به گفته انها، اکنون زمان آن است که مصرف آب برای آشامیدن و مصرف آن در کشاورزی ، صنعت و زندگی روزمره خود را مرزبندی کنیم.
آنها تاکید می کنند که از هم اکنون باید بدنیال خلق نهضت حفاظت از ˈآب ˈ بود. از این پس آب نه درخدمت کشاورزی و صنعت که این بخش ها باید برای هم و در کنار هم بوده و بر اساس وجود و دوام و بقای آب برنامه ریزی شوند.
ˈاز این پس باید انسان برای آب و آب برای انسان ˈ تفسیر شود، آب ودیعه ای الهی و برای نوع بشر در همه اعصار است ، آب ویژه نسل امروز نیست ، آب برای تمامی نسل هاست و باید حفظ و حراست شود که ˈ کلو واشربو و لاتسرفوˈ.
سیفعلی موسی زاده
