جمعی از خبرنگاران و اصحاب رسانه با سفر به شمال استان اردبیل از سد میل و مغان و شبکه آبیاری این منطقه که با کاهش منابع آب روبه‌روست از نزدیک آشنا شده و از آن بازدید کردند.
عصر امروز خبرنگاران اردبیل از طرح‌های آب و خاک در سد میل و مغان و بهره‌برداری دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان از منابع این سد و حجم تنظیمی 22 متر مکعب در ثانیه از حجم آب در این منطقه صفر مرزی بازدید کرده و در جریان روند کاهش و به حداقل رساندن ظرفیت این سد و همچنین شبکه‌های موجود در منطقه مغان قرار گرفتند.
مدیر امور منطقه‌ای آب مغان در بازدید خبرنگاران و در نشست مطبوعاتی در محل این سد اظهار کرد: آب سد میل و مغان که از ارس و خداآفرین تأمین می‌شود به صورت مساوی بین دو کشور ایران و آذربایجان و متناسب با نیاز بخش کشاورزی برداشت می‌شود و حجم کلی در پایان سال به یقین برابری می‌کند که پایش‌های مستمر نیز در این زمینه به غیر از حجم حیات رودخانه انجام شده و ما با انحرافی که در سد ارس ایجاد می‌کنیم آب را به سوی شبکه‌های آبیاری سوق داده و با حجم 22 متر مکعب در ثانیه در این منطقه صفر مرزی برداشت انجام می‌شود.
فرهاد شهبازی تاریخچه احداث این سد را در حدود نیم قرن اعلام کرد و گفت: بر اساس پروتکل بین‌المللی برداشت آب انجام می‌شود و ما به اندازه‌ای که حق‌آبه خودمان است از سد ارس و میل و مغان برداشت آب داریم و هیچ کشوری نمی‌تواند در این برداشت و توسعه منابع دخالتی داشته باشد.
وی با قدردانی از بازدید جمعی از خبرنگاران از شبکه آبیاری مغان با همراهی مدیران جهاد کشاورزی پارس‌آباد و بیله‌سوار و مسئولان شرکت بهره‌برداری از شبکه‌های آبیاری مغان از نزدیک در جریان کمبودها و آثار ناشی از خشکسالی قرار گرفتند به طوری که ما با تدابیر لازم سعی کردیم با بازگردانی آب از شبکه‌های اصلی به کانال درجه دو آنها را به سمت مزارع و کشتزارها هدایت کنیم که البته نوبت‌بندی و جیره‌بندی نیز با حضور ناظران بهره‌برداری و توزیع به همراه تقسیم آب انجام شده و مدیریت صورت می‌گیرد.
مدیر امور منطقه‌ای آب مغان به تعمیرات شبکه آبیاری مغان نظیر جوشکاری دریچه‌ها، استقرار پمپ‌ها برای بازگردانی آب به کانال‌ها، امر اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌ها و پیامک برای آگاه‌سازی زارعان برای بهره‌برداری بهینه و اقدامات عمرانی دیگر اشاره کرد و افزود: ما در تلاشی که قبل از وقوع خشکسالی در منطقه انجام دادیم، موفق شدیم 25 میلیون متر مکعب آب را بازگردانی کرده و از طریق کانال‌ها در اختیار بهره‌برداران قرار دهیم اما شاهد برخی بی‌توجهی‌ها و کم عنایتی‌ها از سوی بهره‌برداران بودیم که همه کمبودها و نارسایی‌ها را از چشم ما می‌دیدند در حالی که تمام سعی ما بر این بوده تا از نهایت ظرفیت برای بهره‌برداری درست و رساندن آب به سر مزارع استفاده کنیم.
شهبازی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: ما با زهکشی و هدایت آب در کانال‌ها با ظرفیت پنج متر مکعب که حدود سه متر مکعب آن مربوط به پایاب کانال‌ها و زهکشی‌ها بوده سعی شده تا نیاز ضروری کشاورزان تأمین شود که البته به نسبت سال گذشته ورودی آب به شبکه سد از 40 متر مکعب به کمتر از 20 متر مکعب در ثانیه کاهش یافته که حدود نیمی از ظرفیت تعدیل شده است.
وی به خشکسالی، چالش‌ها و تبعات متعدد آن اشاره کرد و ادامه داد: درس بزرگی که خشکسالی به بهره‌برداران و عموم ساکنان منطقه مغان داد اینکه باید از منابع آب بهینه استفاده کنند و با حوصله بیشتر در بهره‌برداری از آب تلاش کنند هر چند که عده‌ای در اوایل کار با شکستن دریچه‌ها خساراتی را به این شرکت وارد کردند اما آرام آرام به کم آبیاری قانع شدند و حتی با گرایشی که به آبیاری شبانه داشتند، زمینه‌ای فراهم شد تا با صبر و حوصله بیشتر کشت دوم محصولات را با همراهی کارشناسان امور آب انجام دهند.
چاه‌های غیرمجاز در مغان بی‌معناست
مدیر امور منطقه‌ای آب مغان به تدابیر اندیشیده شده قبل از وقوع خشکسالی را یادآور شد و بیان کرد: ما با این تدابیر سعی کردیم همزمان با وقوع خشکسالی اقدامات پیشگیرانه را با توجه به تجربیات سال گذشته در دستور کار قرار دهیم به گونه‌ای که ذخایر منابع آبی که در منطقه است با سازه‌های مناسب به گونه‌ای مورد بهره‌برداری قرار دهیم تا کمترین تلفات را شاهد باشیم هر چند که آبیاری زیرزمینی در این منطقه از کیفیت مطلوبی برخوردار نبوده اما با تجهیزات و سازه‌های مناسب سعی کردیم منابع آب جایگزین را برای خشکسالی در پیش بگیریم.
شهبازی از اجرای برنامه‌های متفاوت با رعایت الزامات پدافند غیر عامل در برداشت حقابه آب استان از ارس و احداث سدهای ذخیره‌ای خبر داد و اضافه کرد: ما در کنار لایروبی و احیا سعی کردیم سد مخزنی بیله‌سوار را با ظرفیت 40 میلیون متر مکعب فعال کنیم و در کنار آن ما برگشتی را با پمپ‌ها و از طریق کانال‌ها به مزارع انتقال دهیم.
وی توسعه برنامه‌های آموزشی را برای زارعان و کشاورزان یادآور شد و گفت: مشکلی که ما در ابتدای خشکسالی شاهد آن بودیم عادت بد استفاده بی‌رویه از منابع آب و بی‌توجهی به این منابع بود که خشکسالی سبب شد تا مردم خود به مصرف بهینه رغبت نشان داده و از مصارف سنتی و با پرت بسیار بالا جلوگیری کنند.
شهبازی اصلاح تفکر و باور غلط گذشته را که گفته می‌شد در سایه آبیاری بیشتر برداشت محصول افزون‌تر می‌شود، افزود: امسال با کم آبی و کم شدن تعداد آبیاری‌ها یقین داریم که با افزایش تولید محصول این باور غلط اصلاح می‌شود.
وی نهادینه شدن مصرف بهینه آب را یادآور شد و تصریح کرد: در کنار این امر فرهنگ بیمه نیز توسعه پیدا کرده و ما یک حرکت خوب تحولی را در این حوزه شاهد هستیم.
ضرر و زیان 2 میلیارد تومانی سازمان آب از محل خشکسالی
مدیر امور منطقه‌ای آب مغان بیان کرد: ما در منطقه، بی‌‌آبی را شاهد نیستیم اما کم‌آبی مشهود است و به تبع این کم‌آبی کاهش عملکرد را در برداشت محصول و افت آن شاهد هستیم.
شهبازی اضافه کرد: با وجود این وضعیت ما علاقه‌ای نداشتیم حتی یک مزرعه بی‌آب بماند چرا که به هیچ وجه این وضعیت قابل قبول نبود در حالی که ما شرکت آب منطقه‌ای را 2 میلیارد تومان دچار هزینه اضافی کردیم تا ظرفیت‌‌سازی‌ها برای مقابله با کم‌آبی و آثار ناشی از خشکسالی به حداقل برسد.
وی در ادامه گفت: با اجرایی شدن 90 میلیون متر مکعب سازه آبی در مقابله با خشکسالی 9 هزار هکتار به ظرفیت آبیاری مزارع اضافه شده و از دغدغه‌ها و مشکلات جیره‌بندی آب کاسته شد.
شهبازی توصیه‌ای نیز به زارعان منطقه داشت تا در کشت پاییزه کلزا زودتر از 15 مهرماه برنامه‌ریزی نکنند و حتماً رویکردها و برنامه‌هایی که شبکه آبیاری مغان ارائه می‌کند، مد نظر قرار دهند.
وی کار انتقال و توزیع آب را وظیفه شرکت آب منطقه‌ای و مصرف آن را متوجه زارعان دانست و افزود: ما با پوشش کانال‌های اصلی و فرعی و بتنی کردن آنها که 30 درصد پیشرفت را در کانال‌های اصلی شاهد هستیم، تلاشمان بر این است تا راندمان شبکه مغان به بیش از 42 درصد برسد هر چند که در شرایط کنونی نیز مناسب‌ترین راندمان را شاهد هستیم که حتی از سرانه 35 درصدی کشوری نیز رقم بالاتر است.
عكس به روز سد و رود ارس ؟