توافق هسته ای و دیپلماسی رسانه ای ظریف -دکتر رضا صولت پتلو*

مغانه– بعد از ۱۸ روز مذاکره فشرده و نفسگیر میان ایران و گروه کشورهای ۵+۱ بالاخره توافق نهایی بر سر برنامه هسته ای ایران به دست آمد. توافقی که بلافاصله به برکینگ نیوز تمام رسانه های خبری دنیا تبدیل شد و همچنان رسانه ها، مجلات و مراکز تحلیلی جهان ابعاد این موضوع را بررسی می کنند.اما این تحلیل در پی بررسی دیپلماسی قدرت نرم ابتکاری دکتر ظریف در طول مذاکرات هسته ای ایران با گروه ۵+ا در لوزان هست و اینکه چرا وزیر خارجه ایران از این دیپلماسی استفاده میکرد؟

ایده جدید زمان و مکان این امکان را به ظریف در طول مذاکرات داد تا مفاهیم جدید را ایجاد کند و گنجینه لغات جدید خود رانشان دهد. از دیدگاه رمزگونه، حتی فرهنگ لغات و مفاهیم جدید شخص اول تیم مذاکره کننده ایران شاخص های یک تحول فکری عمیق بود . این مجموعه جدید با تصورات و درک شرایط فرصت هایی را برای محققان، روشنفکران و سیاستگذارهای نظام جهانی و تا حدودی افکار عمومی فراهم می آورد تا مفاهیم و تئوری های خود را تولید کنند و افق مذاکرات وین را توسعه دهند. افق آزاد حاصل از این فرایند تغییر این امکان را به دکترظریف می داد تا موضوعات اصلی خود را از دیدگاه جدیدی مورد ملاحظه مجدد قرار دهند. قدرت نرم و دیپلماسی رسانه ای توییتی و بالکنی وی مسیر را برای مجموعه جدیدی از مفهوم سازی ها فراهم آورد. افق جدید فکری و سیاسی دکترظریف به شدت مورد توجه افکار عمومی جهان قرار گرفته است .چرا؟ در کل وزیر امورخارجه کنونی ایران برای انعکاس دیدگاه ­های خود به انتظار درخواست مصاحبه­ رسانه­ ها نبوده و به صورت مستقیم نظراتش را برای مخاطبان داخلی و خارجی منتشر می­کند، زیرا بر این باور است که امروز علاوه بر اقتصاد، احساسات نیز جهانی شده است و نحوه ارائه­  دیدگاه­ ها در ایجاد نفوذ و آسیب پذیری در سطح بین المللی موثر است.زیرا وزیر امور خارجه ایران به خوبی زبان بین الملل را می داند و با پیچیدگی های ان به خوبی اشناست وی با دیپلماسی رسانه ای فضای گفتگو را به جنبه های عمومی جهانی شدن می کشاند که هیچ گونه حد و مرزی در انجا وجود ندارد سازوکار وی در دیپلماسی رسانه ای در مذاکرات هسته ای وزیر خارجه ایران را یک گام به جلو می برد و وی را به کانون توجهات مذاکرات ,وین تبدیل کرد.ظریف با این دیپلماسی نگاه مثبت افکار عمومی و جهانیان را بسوی خود جلب کرد.او با این روش هرگاه خواست به مذاکرات هیجان داد و هر وقت مذاکرات هیجانی شد به ان روال منطقی داد. روش ظریف را در امتداد دیپلماسی عمومی خردمندانه­ و نیز عاملی برای ایجاد نگاهی واقع بینانه باید قلمداد کرد ، چرا که یکی از نقدهای جدی ظریف ، مسأله­  کم اطلاعی جهان از ایران بوده و در نتیجه او به این عقیده رسیده است که باید در دیپلماسی واقع بین بود. ازطرفی تسلط ظریف به زبان انگلیسی و از همه مهمتر به پویایی های سیستم ها و روابط بین الملل را باید امتیازی ویژه برای او دانست که حتی منتقدین غربی را نیز به اعتراف واداشته است. توانایی قدرت نرم دیپلماسی ظریف در اثر پیوند تاریخ، جغرافیا، عمق فرهنگی، قدرت اقتصادی و دموکراسی درسیستم جهانی شدن تبیین می گردد و جایگاه تیم تیم دیپلماسی ایران را برجسته می کرد.ظریف می داند جهانی شدن عملکرد روابط بین الملل را در جهان امروز پیچیده تر نموده است زیرا نقش مهم تری را به دیپلماسی عمومی در تاثیر و هدایت جامعه بین المللی در کنار دیپلماسی قراردادی و سنتی داده است و هر روز بر اهمیت آن افزوده می شود. برای اینکه در توصیف وضعیت ایران با توجه به اتهامات و مشکلاتی که در عرصه بین المللی تحمل کرده است در طول مذاکرات نگاه کنیم ، ظریف لازم دید از ابزارها و روش های دیپلماسی عمومی استفاده کند تا به دقت جامعه بین المللی را مورد خطاب قرار دهد. تا اطلاعات در مورد موقعیت خارجی ایران را فراهم سازد، به طوری که بتوانند احترام ایران را در جامعه بین المللی افزایش دهد.ظریف با این روش دیدگاههای خود را دولتی نمی کرد بلکه دیپلماسی عمومی را چاشنی قدرت نرم در گفتگوهای خود می کرد او با این روش به فکر ایران پس از مذاکرات در بین جهانیان نیز بود.چون وی می داند نقش و قدرت دیپلماسی عمومی و حتی گفتگوهای مجازی در عصر جهانی شدن کمتر از میز مذاکرات وین نبود.وزیر خارجه ایران هوشمندانه از مذاکرات هسته ای رمز گشایی می کرد با این روش افکار عمومی جهان را معطوف به ایران پس از مذاکرات می کرد.اقای وزیر به ابعاد اقتصادی و اجتماعی پس از مذاکرات توجه ویژه داشت و میدانست قدرت نرم و دیپلماسی عمومی در پشت میز مذاکرات رقم نمی خورد بلکه در جایی است که در عصر جهانی شدن و در خلاهای بی حد و مرز ان قرار دارد پس ظریف که میدانست نگاه جهان به این مذاکرات است از این فرصت استثنایی استفاده کرد که با استفاده از دیپلماسی رسانه ای قدرت نرم،وزن و اعتبار ایران رابهبود بخشد.او بخوبی درک کرد که نگاه بنگاههای مختلف رسانه ای، اقتصادی و…دنیا با توجه به اهمیت تاریخی موضوع مذاکرات هسته ای به وین هست پس به درستی منتظر رسانه ها و خبرنگاران نشد و موضع خود در فضای جهانی شدن به پیش برد.او نهایت بهره را برای شناساندن ایران به کار برد چون میدانست در جایی قرار دارد که نگاه جهان به انجاست.

توانایی قدرت نرم یک کشور تبیین کننده موفقیت دیپلماسی عمومی، یکپارچگی و تاثیر گذار بودن سیاست های آن کشور است. قدرت نرم که در تعریف ارزش محور قدرت ریشه دارد توضیح می دهد که یک کشور تا چه حد جذاب است و تا چه حد شایستگی دارد که الگویی برای دیگران باشد. بعقیده نای، قدرت نرم جذابیت فرهنگ، اندیشه سیاسی و سیاست های یک کشور را توضیح می دهد. مشروع نشان دادن سیاست ها برای دیگران از دیگر توانائی های قدرت نرم می باشدکه ظریف در وین سخت به دنبال ان بود.چرا که به نظرم پذیرش مشروعیت سیاست های یک کشور توسط دیگران نشانگر توانایی قدرت نرم یک کشور می باشد. در این زمینه یکی از ارکان اصلی قدرت نرم ظریف ، تجربه کاریزمای دموکراتیک وی می باشد.که می دانست در پسا وین ارزشهای که قدرت نرم به نمایش می گذارد و نیز عمق تاریخی و فرهنگی ایران ، تغییرات منطقه ای را ایجاد کرده و فرصت هایی برای ایجاد حوزه های نفوذ جدید فراهم خواهد شد.

به نظرم در نتیجه، دیپلماسی عمومی ظریف ارتباطات و تعاملات دوجانبه را شامل می شود. با توجه به گروه های هدف و تبیین اولویت های آنها، دیپلماسی عمومی وی یکی از ابزارهای اصلی این فرایند چند وجهی را تشکیل می دهد. در این حالت، دیپلماسی عمومی یک فرایند ارتباطی پویا و چند بعدی برای ایران پس از وین است و ابزارهای اصلی آن شنیدن به اندازه صحبت کردن، فهم به اندازه تبیین و ارتباط به اندازه اطلاع رسانی می باشد. پس استراتژی وزیر خارجه ایران عامل مهم افکار عمومی می باشد که نقش مرکزی وفزاینده ای در شکل دهی سیاست های ملی و جهانی دارد. فرآیندهای سیاسی ملی و   بین المللی را زیر نظر قرار دارند و و از طریق رسانه ها در دسترس جامعه جهانی قرار می گیرند. ممکن نیست سیاستی در خصوص اقتصاد، سیاست خارجی، انرژی یا محیط زیست بدون تائید عموم مردم اجرا شود. شرط اصلی برای موفقیت دیپلماسی عمومی پیروی از سیاست های منطقی و ترغیبی و قابل دفاع می باشد. ممکن نیست که سیاست های جامعه جهانی، که غیر عادلانه است و قواعد عمومی را نادیده     می گیرند و یا روش های غیر مشروع مثل تهدید، خشونت یا اشغال را تشویق می کنند، حمایت شوند.پس ظریف با دیپلماسی رسانه ای به سبک خودبیشتر به فکر ایران پس از مذاکرات بود چرا که نگاه دنیا به وین بود و فرصتی بی نظیر برای دکترظریف که ابتکارات و سازوکارهای خود را نشان دهد.

این مقاله که به قلم دکتر رضا صولت پتلو از فرهیختگان، نخبگان و تحلیلگران برجسته کشور نگارش یافته، ابتدا در سایت www.iranreview.org  به زبان انگلیسی منتشر شده است و مغانه پس از ترجمه به فارسی آنرا منعکس کرده است.

لینک مستقیم متن انگلیسی

Nuclear Agreement and Zarif’s Media Diplomacy

.