امروز: جمعه, ۱۰ فروردین , ۱۴۰۳
زمان انتشار : می 15th, 2016 3:31 | کد خبر : 18088 | چاپ این مطلب چاپ این مطلب

بی مهری به هنر خوشنویسی

هنر خوش نویسی نه تنها یک هنر کاملا مجزا بلکه از زیباترین و عرفانی ترین هنرهای ایران است و به موجب همین قابلیت هر قطعه ای از آن هم اکنون زینت بخش بسیاری از موزه های دنیاست.

مغانه- خوشنویسی، همچون طاووسی بال گشوده، در میان سایر هنرها، دیدگان را به سوی خویش کشیده و با قدرت و قوتی تمام، به جلب نظرها پرداخته است، این هنر، ریشه در عالم لاهوت و معنا دارد. در هیچ دینی مانند اسلام به هنر زیبایی خط توجه نشده و هیچ هنری در اسلام هم چون خوشنویسی مورد تأکید و تأیید و تشویق و ترغیب قرارنگرفته است.

اگر خداوند متعال، در کتاب آسمانی قرآن، به قلم ابزار نوشتن و خوش نوشتن سوگند یاد کرده است، اگر در نخستین آیات نازل شده بر پیامبر بزرگوار اسلام(ص) از خواندن و نوشتن و قلم، سخن به میان آمده، اگر گفته اند: «هر علمی که بر اوراق کاغذ و بر صحیفه ها نقش نبندد، پایدار نمی ماند و تباه می شود» یا: «بر شما باد به نیکویی خط که آن از کلیدهای روزی است»یا اگر فرموده اند: «کسی که قلمی بتراشد و با آن در باب علم و دانش چیزی بنویسد، خداوند درختی در بهشت به او عطا می فرماید که از دنیا و آن چه در آن است بهتر باشد.» یا: «خط، نیمی از دانایی است» یا: «هیچ گریانی را زیباتر از لبخنده قلم ندیدم.» یا: «هرکس بسم الله الرحمن الرحیم را با خط خوش بنگارد، به بهشت می رود» یا: «خوشنویسان و لباس دوزان را اکرام کنید، زیرا درآمد معاش آنان از صرف دقیق چشم و بینایی شان فراهم می شود.» و یا: «سیاهی قلم عالمان بر سرخی خون شهیدان برتری دارد.» و… آیا همه و همه ناظر بر اهمیت و معنویت خط و خطاطی نیست؟

یک خوشنویس سنتی کلام وحی را همچون معشوقی می گیرد و می کوشد با پیچش حروف و هجاها و با دمیدن روح خود بر قلم و مرکب و کاغذ، به معشوق نزدیک و نزدیک تر شود. زیبایی، در این صورت دارای روحانیتی می شود که هـــــمزمان به صورت ومعنا،هردونظردارد.»

هنر خوش نویسی همواره توانسته است درجنبه های مختلف زندگی ما ایرانیان نقش آفرینی کند و به عنوان یکی از هنرهای سنتی درجای بلند و ویژه یی قراربگیرد و به سبب قابلیت و تقدسی که دارد نشان ونماد هویت ملی ایران در دنیا گردد و بار پیامی مهم و مفاهیم ارزشمندی را به دوش بکشد . امروزه خط و خوش نویسی از چند جهت مورد بی مهری است . و تاکنون نگاه مستقل ویژه یی از سوی مسوولان مربوط ، به این رشته ناب و فرهنگی صورت نگرفته است .

بیان این مطلب از این روست که پس از قرن ها هنر نمایی در شکل ها و صور گوناگون از دوران زندگی انسان نخستین تا ظهور طلایی هنر و پیدایش خطوط ایرانی بعد از اسلام که همه و همه اوج تجلی و هنر ایرانی است نتوانسته اند دیدی دقیق نسبت به این هنر ارزشمند داشته باشند و در محافل گوناگون هنوز درخصوص این که خوشنویسی هنر ، فن ویا صنعت است بحث و گفت و گوهای زیادی به میان می رود و همچنان مظلوم و مهجور مانده است نه از سوی صاحبان اصلی خود دفاعی کامل و جامع از آن گردیده ونه متولیان فرهنگ و هنر به طور دقیق و جداگانه به آن پرداخته اند بنابراین تاکنون موجب حرمان وبی مهری قرارگرفته است در صورتی که اگر ما آن را فن یا صنعت بدانیم بسیار در حق این هنرمقدس اجحاف کرده ایم البته توانسته درسطحی میانه وحتی در توده ی ضعیف جامعه نیز پاسخ گوی نیازهای بشرگردد و این مساله خود گواه برارزش واهمیت آن خواهد بود خوشنویسی شاهکارهنری است زیرا یکی از مشکل ترین و پر رمز و رازترین هنرها است و هیچ گاه یک فرد نمی تواند اثری را دوبار به یک گونه خلق کند و نوشتن وخلق نمودن هر اثربستگی به زمان ، مکان واحساسی است که در آن بروز و ظهور می نماید ودیگر این که هر فردی می تواند نقش خودش را برصفحه رقم بزند وهیچ اثری نمی تواند حس و حال اثردیگری را داشته باشد همان گونه که یک تصویر وعکس می تواند خستگی ویا نشاط درونی فرد را باز گو نماید لذا از این روست که شخص هنرمند زبان کاری وهنری پیدا می کند ویا به شان و مقام هنری می رسد در چنین شرایطی ست که شیوه به وجود می آید و بعد از آن سبک و مکتب.

هنر خوش نویسی نه تنها یک هنر کاملا مجزا بلکه اززیباترین و عرفانی ترین هنرهای ایران است و به موجب همین قابلیت هر قطعه ای از آن هم اکنون زینت بخش بسیاری از موزه های دنیاست . نکته یی که دراین جا لازم است گفته شود این است که پس از گذشت قرن ها ازعمر شریف هنر خوش نویسی هنوز ما نتوانسته ایم به این هنر رسمیت دهیم و آن را به عنوان یک رشته ی مستقل تحصیلی در آوریم بااین وجود که نقش خط و خوش نویسی در حفظ و ماندگاری فرهنگ و زبان ما نیز بسیار موثر بوده است ، به هر حال وقتی در جامعه یی هنرمند احساس امنیت هنری وشغلی نکند و هیچ امیدی به فردای بهتر نداشته باشد خانواده ها هم حاضر نیستند فرزند خود را برای ادامه ی این کار تشویق کنند و می توان گفت که خوشنویسی در همه جا مورد کم توجه یی قرار گرفته است .

چه بسا اگر توجه جدی به این مهم صورت نگیرد رفته رفته باید در فقدان این شاخه ی ارجمند فرهنگی بنشینیم اما چه گونه می توانیم گام بر داریم بستگی به سیستم فرهنگی هنری مان دارد . در برخی کشورها به همه ی اقشارآن جامعه توجه یی ویژه می شود و به هنرمند و پژوهش گر عنایت خاص دارند و همه امکانات در اختیار فرد قرار داده می شود تا با آرامش به تحقیق و فعالیت هنری خود بپردازد . اما متاسفانه در کشور ما هنرمند تا جایی که بتواند عاشقانه کار می کند و روی پای خود می ایستد و اگر از پای درآمد هیچ کس نیست که قدمی وی را به جلو ببرد.اگر جامعه ی ما بخواهد و خانواده های ماهم به این هنر اهمیت بیش تری بدهند بدون شک به صورت یک فرهنگ در خواهد آمد و دیگران را به این سوی خواهد کشاند وآن وقت است که خوش نویسی می تواند به عنوان یک هنر ملی و دینی در تمام دانشگاه ها تدریس شود.اینک جای آن به وضوح در بین هنرهای دانشگاه یی خالی است.

بدون تردید نمی توان ارزش های زیبا شناسانه این هنر را بدون توجه به فلسفه زیبایی شناسی باز شناخت.خداوند خالق زمین و زمان در فرهنگ اسلامی، به عنوان« کاتبی» که «قلم صنع» را بر پرده عالم امکان کشیده است، معرفی می شود زیرا او در معجزه جاوید پیامبرش به قلم و آن چه می نویسد، سوگند یاد کرده است.

خوشنویسی به‌عنوان هنری قدسی با قرآن انس و الفتی دیرینه دارد

پیامبر (ص) فرموده اند:«مومنی که بمیرد و ورقه ای از علم و دانش به جای گذارد، آن ورقه در روز قیامت پرده مانعی میان او و آتش خواهد شد»«مرحوم دکتر بیانی از خوشنویسان بزرگ خط کوفی نیز نقل کرده است که حضرت علی (ع) در روایاتی چند درباره تراش قلم و نحوه خوشنویسی سخنانی فرموده اند که از آن جمله این کلام است «به نیکو نوشتن (خوشنویسی) بپردازید که کلیدهای روزی است» یا این که از آن حضرت نقل شده که «خط نیکو تفرج و تفریح چشم هاست».

صائب نیز در اشعار خویش چنین آورده است :

چشم در صنع الهی باز کن، لب را ببند             بهتر از خواندن بود، دیدن خط استاد را

تیتوس بورکهارت در کتاب خود آورده است:«شریف ترین هنر بصری در جهان اسلام خوشنویسی است و کتابت قرآن، هنر مقدس علی الاطلاق محسوب می شود»

از آن جمله جامی سروده است:

حرفی که به خط بد نویسی                                در وی همه عیب خود نویسی

در خوبی خط اگر نکوشی                                از بهر خدا نه تیز هوشی

خوشنویسی در میان هنرهای اسلامی، مظهر پرتوان ترین هنر تزیینی است که در عین حال، شیوه ای روحانی را جلوه گر می سازد. هنر قدسی اسلام، در زمینه هنرهای تجسمی بیش و پیش از هر چیز در قالب معماری مساجد و خوشنویسی نمود یافته است: یکی فضایی می آفریند که کلام الهی در آن انعکاس می یابد و دیگری حروف و خطوطی خلق می کند که گویی صورت تنزل یافته کلام الهی در قالب الفبای زبان فارسی و عربی است.

خط و خوشنویسی، پیوسته پایگاه پایداری و حفظ مواریث فرهنگی و معنوی بوده و به مدد زیبایی و شگفتی اعجاب آور خویش دیدگان مردم عاقبت اندیش را، سو بخشیده، به دل ها طراوت و آرامش، به جان ها راحتی و آسایش و به اندیشه ها تموج و آرامش ارزانی داشته است.

این جاست که درمی یابیم هنرمند خوشنویس، از برون به درون، از ظاهر به باطن و از سطح به عمق است که عشق و ایمان و عرفان را به منصه تجلی و ظهور می رساند و به مرز جاودانگی سوق می دهد.

*فرامرز شاهی

سرپرست انجمن خوشنویسان شهرستان پارس آباد

منابع:

– خوشنویسی هنر قدسی

– هنر در جهان اسلام

– تذکره خوشنویسان معاصر – استائ راهجیری

– از نیستان – استاد محمد حیدری

– سایت هنرمندان ایران

 

اخبار مرتبط

نظرات