دسترسی همگانی به خدمات حوزه سلامت پیش فرضی بنیادی در از میان برداشتن شکاف طبقاتی و محرومیت های اجتماعی بوده است؛ به باور بسیاری از کارشناسان، گسترش خدمات سلامت از جمله بیمه سلامت از جمله موفقیت های مهم دولت یازدهم بوده است.
سلامت ارزنده ترین دارایی انسان و هدف و شاخصی مهم در توسعه است که برای حفظ و ارتقای آن تلاش های بسیاری شده است. از این رو، نظام سلامت بخشی مهم و بنیادی در ساختار اجتماعی و رفاهی کشورهای خواستار پیشرفت و توسعه به شمار می رود.
اما هنگامی می توان سلامت را شاخص و معیاری برای توسعه انسانی دانست که زمینه های تحقق آن در جامعه فراهم باشد و مهمتر اینکه تمامی افراد جامعه از آن برخوردار باشند.
برنامه ریزی و سیاست گذاری برای تامین رفاه اجتماعی از پیش نیازهای بنیادی به منظور دستیابی به سلامت در جامعه بوده و از این رو توجه به آن در هدفگذاری های اجتماعی از بایسته ها است؛ بدین گونه که دولت ها باید با اجرای برنامه های بیمه یی و پیاده کردن نظام خدمات بیمه های همگانی، برنامه های رفاهی را در جامعه پیاده و عملیاتی سازند.
در ایران طرح های تامین رفاه اجتماعی به فراخور سیاست های توسعه یی، بخشی از برنامه ریزی دولت ها در دوره های زمانی گوناگون بوده و با توجه به شرایط و همچنین اولویت برنامه ها و سیاست ها، اجرای آن با فراز و فرودهای بسیاری رو به رو بوده است.
بیمه درمان یا به عبارت تازه تر، بیمه سلامت از سیاست های رفاهی نظام جمهوری اسلامی ایران و دولت یازدهم است که هم اکنون با اهتمام ویژه یی به آن پرداخته می شود.
*** بیمه سلامت همگانی
یکی از انواع پوشش های بیمه یی ، بیمه بیماری (درمانی ) است . با توجه به اینکه انسان همواره در معرض خطر بیماری های گوناگون قرار دارد، برای بهبود و درمان به ناچار هزینه های سنگین پزشکی ، دارو و اعمال جراحی ، مخارج بیمارستان و… را پرداخت می کند.
در چنین شرایطی شرکت های بیمه طرح های گوناگون بیمه های درمانی را به مردم ارایه می کنند. هم اکنون بیمه بیماری از رشته های مهم بیمه در کشورهای جهان است که در ایران بیشتر به صورت گروهی عرضه می شود (1).
تاریخچه بیمه در ایران نشان می دهد نخستین بار در سال 1326 خورشیدی، کارکنان شرکت دخانیات ایران بیمه درمانی شده و دفترچه بیمه دریافت کردند.
تا سال 1328 نیز شماری از سازمان های دولتی دیگر به طور پراکنده زیر پوشش این بیمه قرار گرفتند که گسترش آن پی ریزی سازمانی مستقل با عنوان «بیمه کارکنان دولت» را ضروری ساخت.
در سال 1325، «سازمان بیمه خدمات درمانی» راه اندازی شد و در سال 1356 این سازمان و «سازمان تامین اجتماعی» در وزارت بهداری ادغام شدند تا آنکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال 1359 دوباره سازمان تامین اجتماعی از وزارت بهداری جدا و به صورت مستقل فعالیت خود را ادامه داد.
سازمان بیمه خدمات درمانی نیز زیر عنوان بیمه گری و درآمد و اداره اسناد پزشکی در تشکیلات بهداری، فعالیت خود را قدرت بخشید تا اینکه در مهر ماه 1374 توانست به صورت تشکیلاتی جداگانه و مستقل مطرح شود (2).
اما تاریخچه صدور بیمه سلامت همگانی به زمان تدوین برنامه پنجم توسعه باز می گردد. از آنجا که انسان هدف و عامل اصلی و به عبارتی مرکز توسعه است، در این برنامه اتخاذ سیاست واحد برای تحقق عدالت اجتماعی با ارایه خدمات درمانی به همه قشرهای مردم و ادغام همه سازمان های بیمه درمانی در سازمان بیمه سلامت مورد توجه قرار گرفت.
به این ترتیب زمینه اصلاحی بزرگ در نظام رفاه اجتماعی برای نیل به عدالت محوری و ارتقای کیفیت خدمات سلامت در کشور فراهم شد.
بر پایه ابلاغ اساسنامه تشکیل سازمان در تاریخ بیست و دوم مرداد 1391 و بر اساس ماده 38 قانون برنامه پنجم توسعه، سازمان بیمه سلامت ایران با تجمیع سازمان های بیمه گر کشور اول مهرماه 1391 تشکیل شد تا خدمات پایه سلامت به طور یکسان به تمامی مردم در قالب یک سازمان ارایه شود (3).
بر پایه چشم انداز بیست ساله، جمهوری اسلامی ایران کشوری است با مردم برخوردار از بالاترین سطح سلامت و دارای عادلانه ترین و توسعه یافته ترین نظام سلامت در منطقه.
اهداف کلان نظام سلامت نیز دستیابی به جایگاه نخست منطقه از نظر ارتقای سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی آحاد مردم، تامین عدالت در سلامت و مراعات حقوق اسلامی، انسانی و مدنی و پاسخگویی و تکریم خدمت گیرندگان نظام سلامت ترسیم شده است (4).
به دنبال این برنامه ها و اهداف سند چشم انداز بیست ساله کشور، از اردیبهشت 1393 طرح تحول نظام سلامت در کشور کلید خورد و توجه به عدالت اجتماعی و افزایش کیفیت خدمات در دستور کار قرار گرفت و بدین گونه با تلاش های دولت، در عرصه سلامت کشور گام های بزرگی برداشته شد که دستاوردهای ارزشمندی به همراه داشته است.
در همین پیوند، «انوشیروان محسنی بندپی» رییس سازمان بیمه سلامت، بیست و یکم دی ماه 1393 در اظهارنظری گفت: بررسی ها نشان می دهد شمار افرادی که در دوره اجرای طرح دفترچه بیمه نامه سلامت به بیمارستان ها مراجعه کرده اند، 2.5 برابر افرادی بوده که پیش از آن دفترچه داشته اند.
به گفته او، این امر نشان می دهد تا پیش از این، افراد با وجود ابتلا به بیماری های آشکار، به دلیل نداشتن دفترچه بیمه کمتر به مراکز درمانی می رفتند.
*** تحقق عدالت با افزایش کمک های اجتماعی
پوشش همگانی کمک های اجتماعی و بالا بردن کیفیت خدمات، گامی مهم در گسترش رفاه به شمار می رود و طرح تحول جامع نظام سلامت و بیمه همگانی، سیاستی بنیادی در دولت کنونی است که با جدیت دنبال می شود.
در همین پیوند، «حسن روحانی» رییس جمهوری کشور، بیست و دوم دی ماه 1393 در جشن بیمه سلامت همگانی بر افزایش کیفیت خدمات و کارایی دفترچه های بیمه تاکید کرد و گفت: دفترچه بیمه سلامت همگانی و دور کردن رنج بیماری آغاز برنامه های رفاه اجتماعی دولت است و بیمه همگانی، همه عدالت نیست اما به طور قطع بخشی از عدالت است (5).
برقراری عدالت اجتماعی، هدف و رویکردی ویژه در توسعه است که با توزیع عادلانه امکانات و دسترسی همگانی قشرهای گوناگون جامعه به رفاه و سلامت در جامعه میسر می شود.
تجربه نشان می دهد افراد کم درآمد و ناتوان جامعه به دلیل پاره ای مسائل همچون فقر، بیکاری و… با مشکلات بسیاری در حوزه سلامت روبرو می شوند که هدف بیمه سلامت همگانی نیز در گام نخست، شناسایی این افراد و کمک به آنان است.
در این پیوند، رییس سازمان بیمه سلامت گفت: سازمان بیمه سلامت سعی دارد با ارایه هر چه بیشتر خدمات درمانی به بیمه شدگان و کاهش پرداخت از جیب مردم، وعده های دولت تدبیر و امید در این بخش را عملی کند.
محسنی بندپی اعلام کرد از اوایل اردیبهشت سال جاری تاکنون 9 میلیون نفر بابت دریافت دفترچه بیمه نامه سلامت ثبت نام کردند که هشت میلیون نفر دفترچه گرفته اند.
وی افزود: سازمان بیمه سلامت با شناسایی سکونتگاه های غیررسمی، افراد کم بضاعت، بیکاران و افراد فاقد مسکن سامانه ای با نام «سامانه امید» راه اندازی کرده است که شخص می تواند پس از دریافت کد رهگیری، دفترچه بیمه خود را از دفترهای پیشخوان دولت بگیرد.
عدالت اجتماعی و تبدیل آرمان ها به واقعیت، بخشی از گفتمان سیاسی- اجتماعی جوامع انسانی بوده و قدمتی به بلندای تاریخ زندگی انسان دارد. تلاش برای دستیابی به این آرمان زمانی جامه عمل می پوشد که هدف گذاری ها و برنامه ریزی ها نه شعارگونه بلکه با کارشناسی صورت گیرد و با برطرف کردن موانع و تنگناها و فراهم آوردن پیش نیازها در جامعه پیاده و اجرایی شود.
*** جمع بندی
دسترسی همگانی به خدمات سلامت پیش فرضی بنیادی برای از میان برداشتن شکاف طبقاتی و محرومیت های اجتماعی است که همواره به عنوان موانعی بزرگ در جامعه مطرح بوده اند.
سلامت، حق هر فردی در جامعه و به عبارتی حقی عمومی برای همه مردم است.
از این رو، دولت به عنوان مسوول ارایه خدمات سلامت عمومی باید زمینه های پایداری خدمات سلامت را در جامعه فراهم سازد و رویکرد آن نه صدقه وار، بخشی و دوره یی بلکه پایدار و همسو با برقراری رفاه اجتماعی و اقتصادی باشد.
داشتن نیروی انسانی سالم و تضمین سلامت عمومی از بایسته های پیشرفت و توسعه هر جامعه در بخش های گوناگون اقتصادی، اجتماعی، نظامی، سیاسی و… است و توجه دولت به این بخش به عنوان مسوول ایجاد سلامت جامعه، موتور محرکه یی برای نیل به توسعه به ویژه توسعه انسانی و پایدار باشد. ایرنا
————————–
منابع:
1) http://www.mcls.gov.ir/fa/home
2) http://www.hamshahrionline.ir/hamnews/1384/840530/Irshahr/_darsh.htm
3) http://ihio.gov.ir/portal/Home/Default.aspx?
4) http://edc.behdasht.gov.ir/uploads/180_1316_CheshmAndaz.pdf
5) www.irna.ir
