استان اردبیل با شرایط اقلیمی خاص دارای ظرفیتهای آبی و خاکی مناسب و منحصری برای توسعه کشاورزی مدرن میباشد.
وجود رشته کوههای البرز و سبلان، رودخانههای پر آبی را در این استان جاری ساخته است که متأسفانه تا به امروز عمده آبهای جاری موجود از شمال و جنوب استان با حداقل بهرهبرداری به دریای خزر می ریزنند.
در برنامه دوم و سوم توسعه تدابیر شایستهای برای مهار آبهای استان بعمل آمد و در این راستا سد خدآفرین با ظرفیت یک میلیارد و 650 میلیون متر مکعب بر روی رودخانه مرزی ارس در محل خدآفرین شهرستان کلیبر به منظور بهرهمندی اراضی دیم دشت مغان در سطح 100 هزار هکتار طراحی گردید.
همچنین سد عمارت بر روی رودخانه دره رود در شهرستان گرمی به منظور آبیاری 18 هزار هکتار از اراضی دیم شهرستان گرمی طراحی و عملیات اجرایی آن آغاز شد و سد سبلان نیز بر روی رودخانه قرهسو واقع در شهرستان مشگینشهر طراحی و به مرحلهی اجرا درآمد تا 10 هزار هکتار از اراضی دیم آن شهرستان را تحت پوشش قرار دهد.
همچنین در جنوب استان بر روی رودخانه خلخال در شهرستان کوثر با ظرفیت 80 میلیون متر مکعب برای بهرهمندی 10 هزار هکتار از اراضی دیم سد کوثر اجرا گردید.
در حالیکه ساختمان سد خدآفرین به اتمام رسیده ولی شبکه آبیاری آن کمتر از سی درصد پیشرفت فیزیکی دارد و سد عمارت نیز از 30 درصد پیشرفت برخوردار گردیده است و سدهای کوثر و سبلان آبگیری شدهاند ولی شبکه آبیاری پایاب آنها اجرا نگردیده است. با عنایت به تدابیر ریاست محترم جمهوری در سال 93 در تخصیص اعتبارات ویژه برای مهار آب رودخانههای مرزی پیشبینی میشود که عملیات اجرایی چهار سد خدآفرین ، عمارت ، سبلان و کوثر که جمعاً بیش از یک میلیارد متر مکعب آب را ذخیره می کنند در دولت یازدهم به اتمام برسد.
با بهرهبرداری از آب ذخیره شده این چهار سد فرایند توسعه استان به شدت تحت تأثیر قرار خواهد گرفت و کشاورزی نوین و پایدار و پر برکتی را در این استان بنیان خواهد نهاد. به عبارتی دیگر بطور قطع میتوان گفت در سه سال آینده با تبدیل 100 هزار هکتار اراضی دیم استان به اراضی آبی در شمال ایران، خوزستان دیگری ظهور خواهد کرد و با توجه به اقلیم شمال استان که امکان دوبار کشت در سال را میسر میسازد ضریب این توسعه نیز مضاعف خواهد بود.
با این دورنما، به روشنی آشکار است که استان اردبیل که در حال حاضر قریب به 70 هزار بیکار دارد با بهرهبرداری از اراضی مذکور و بهرهمندی از آب استحصالی حداقل بیش از 100 هزار نفر را بصورت مستقیم و غیر مستقیم تحت پوشش و اشتغال قرار خواهد داد و تولید به سرعت در این استان شکوفا خواهد شد و کار و اشتغال حاصله، این استان را به یک استان مهاجرپذیر تبدیل خواهد کرد.
با اعتماد به نقش محوری تأمین آب در فرایند توسعه کشاورزی استان بی هیچ تردیدی میتوان گفت در سالهای آینده برای آموزش کشاورزان و بهرهبرداران اراضی آبی شده و نیز آموزش عملی فارغالتحصیلان بخش کشاورزی و ارائه الگوی کشت مکانیزه در بهرهبرداری از اراضی جدید و نیز تأمین تلیسه دامی به منظور تولید شیر سالم و گوشت مرغوب که حداقل میتواند نیاز بخش کثیری از جمعیت کشور را تأمین نماید و همچنین با تأمین نهال سالم و مطمئن برای ایجاد باغات آتیالاحداث و نیز تأمین بذور اصلاح شده غلات و دانههای روغنی و علوفه و چغندرقند نیازمند ارائه الگویی مؤثر در بخش کشاورزی و دامپروری استان میباشیم.
از طرفی با توجه به تخریب مراتع استان که در اثر تغییر اقلیم و خشکسالی و نیز تعلیف بیرویه از حیّز انتفاع افتاده است ضرورت دارد نظام دامداری سنتی به نظام دامپروری مدرن و صنعتی تغییر الگو دهد و این تغییر الگو نه تنها یک ضرورت بلکه یک اجبار برای جلوگیری از بیابانزایی و نابودی طبیعت و محیط زیست است که این تغییر علاوه بر افزایش تولید و بهرهوری در تقویت دومین پایه توسعه استان یعنی گردشگری و حفظ طبیعت عمیقاً اثرگذار خواهد بود.
با این تحلیل به روشنی آشکار است برای تحقق فرایند توسعه کشاورزی استان به عنوان الگو باید به تجارب و یافتههای شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان به مثابه بزرگترین شرکت کشت و صنعت خاورمیانه تکیه کرد. شرکتی که در سالهای قبل از انقلاب با بیش از یک میلیارد دلار سرمایه در سطحی بیش از 63 هزار هکتار از مراتع دشت مغان احداث و کشاورزی نوینی را در اراضی زیر شبکه سد میل و مغان به نیکویی ترویج داد که ثمره آن کشاورزان پیشرو کنونی و کانون بزرگ جمعیتی پارسآباد و بیلهسوار در نقطه صفر مرزی میهن اسلامی است.
به جرأت میتوان گفت این شرکت در 40 سال گذشته محور اصلی توسعه استان بوده است و اگر این شرکت در این استان احداث نمیگشت شاید این استان نیز به سرنوشتی چون استان سیستان و بلوچستان فعلی دچار میگشت.
ما بر این باوریم در توسعه آتی استان شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان باید نقش مهم و اثربخشی ایفا کند از آن جمله میتوان بر این نکته تصریح کرد که این شرکت با توجه به دارا بودن ظرفیت نگهداری حداقل 10 هزار رأس گاو شیری باید ظرفیت موجود گاو شیری خود را به دو برابر افزایش دهد تا با تأمین سالانه حداقل پنج هزار رأس تلیسه دامی و توزیع آن بین دامپروریهای صنعتی جدیدالاحداث به تغییر نظام دامداری از سنتی به دامپروری نوین صنعتی همت گمارد و با استفاده از علوفه تولیدی در اراضی پایاب سدهای جدید بخش قابل ملاحظهای از شیر و گوشت کشور در این استان تولید و تحقق یابد و به امنیت غذایی کشور یاری رساند.
همچنین شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان با در اختیار داشتن بزرگترین کارخانه قند کشور با ظرفیت 500 هزار تن در سال میتواند نسبت به تأمین شکر، ملاس، تفاله دامداریها و نیز تحقق تناوب زراعی نقش مهمی ایفا نماید. لازم به ذکر است شرکت مغان با توجه به ظرفیت خالی کارخانه لبنیات فعلی خود و نیز امکان توسعه آن قادر به خرید و فراوری شیر تولیدی از دامپروریهای صنعتی آتیالاحداث در بیش از یکصد و 50 هزار هکتار اراضی حوزه اقلیمی خود خواهد بود. این شرکت همچنین میتواند با توجه به ظرفیت موجود در کارخانه خوراکدام، این دامداریها را در تأمین خوراک صنعتی یاری دهد.
در بخش آموزش نیروی انسانی بخش کشاورزی به ضرس قاطع میتوان گفت که در چهار دهه گذشته کارشناسان و مهندسینی که در شرکت مغان کار کردهاند و یا آموزش دیدهاند از مجربترین و کارآمدترین نیروهای بخش کشاورزی بشمار آمدهاند. این شرکت با دارا بودن ظرفیتهای علمی و عملی و امکانات آموزشی و نیز دارا بودن تجارب و تکنولوژی لازم به قوت میتواند همچون گذشته، در امر آموزش نیروی انسانی بخش کشاورزی ایفای نقش نماید و بعنوان یک دانشگاه عملی با برگزاری دورههای آموزشی علمی و کاربردی نیروی مورد نیاز بخش کشاورزی و شاغلین این بخش را با آخرین تکنولوژی آموزش و با تکنولوژیهای روزآمد آشنا نماید.
با عنایت به موارد مطروحه در تحقق مهمترین مطالبه مردم منطقه که با آمایش سرزمین و نیز سیاستهای اقتصاد مقاومتی و برنامههای دولت تدبیر و امید انطباق کامل دارد شایسته است بعنوان بزرگترین رهآورد اولین سفر استانی ریاست محترم جمهوری اسلامی به استان اردبیل با توجه به اعتبارات تخصیصی دولت به رودخانههای مرزی اجرای شبکه پایاب سد خدآفرین و نیز اتمام سد عمارت و شبکه پایاب آن و نیز اجرای شبکه پایاب سدهای سبلان و کوثر مورد تأکید و تصریح شایسته قرار گیرد تا بارقه امید در دلها بشکفد و موج شادمانی برانگیزد.
در این راستا خروج شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان از لیست واگذاری شرکتهای اصل 44 به ضرورت نیاز مبرم منطقه در پشتیبانی از کشاورزی نوین فردای استان بایستی مورد عنایت خاصه ریاست محترم جمهوری قرار گیرد. امری که مورد اجماع کلیه مقامات و اکثریت قاطع مردم در حفظ تنها شرکت دولتی استان میباشد. لازم است ترتیبی اتخاذ شود تا این شرکت با حفظ ماهیت تولیدی کشاورزی و صنعتی دولتی به یک دانشگاه بزرگ کشاورزی تبدیل شود.
شایان ذکر است که مردم منطقه قویاً با واگذاری این شرکت دولتی به بخش خصوصی مخالف بوده و به دلایل امنیتی و مسائل مبتلا به منطقهای نیز عملاً امکان واگذاری آن به بخش خصوصی میسر نمیباشد. همچنین تأکید میکنیم که آموزش و پرورش استان و نیز شرکت مغان میباید از همین امروز نسبت به توسعه هنرستانهای کشاورزی و دامپروری با هدف پرورش نیروی ماهر بخش کشاورزی این خوزستان جدید اقدام نمایند.
به امید سرافرازی و موفقیت روز افزون دولت تدبیر و امید.
* مدیرعامل و رئیس هیات مدیره شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان
